leren van Trump

Donald Trump. foto: Pixabay

Er zullen niet veel Nederlandse managers zijn die Donald Trump beschouwen als een voorbeeld voor hun eigen leiderschapsstijl. Toch missen we een waardevolle kans als we hem ter zijde schuiven als onbruikbaar rolmodel. Want zijn zwakheden komen in meerdere of mindere mate bij veel mensen voor. Welke zwakheden zijn dat? Ik zet er drie op een rij, met als ‘bonus’ een competentie die, mits met goede intenties, wel navolging verdient.

  1. De eerste zwakte: feiten niet onder ogen zien. Trump is niet geïnteresseerd in de vraag wat de feiten zijn: al het nieuws dat ongunstig voor hem is, is Fake News. Sterker nog, hij gaat ervan uit dat hij de werkelijkheid kan veranderen door er een uitspraak over te doen. Terugkerend van zijn top met Kim Jong-Un, deed hij de legendarische uitspraak: There is no longer a nuclear threat from North Korea”. Op 24 februari 2020 twittert hij: “The Coronavirus is very much under control in the USA. (…) Stock market starting to look very good to me!” Tijdens een persconferentie op 27 februari zegt hij over het virus: “It’s going to disappear. One day, it’s like a miracle, it will disappear” (1). Eind april, twee maanden later, nadert het aantal coronadoden in de VS de 60.000.

Het onvermogen om vervelende feiten onder ogen te zien, is niet een eigenschap waar alleen Trump last van heeft. Wij zijn allemaal geneigd om de werkelijkheid zo waar te nemen en betekenis te geven dat die past bij je eigen overtuigingen, wensen of belangen (2).

Een tweetal artikelen in het NRC illustreert de moeite die managers kunnen hebben met slecht nieuws. Op 10 februari 2020 publiceert deze krant een voorpagina-artikel met als kop “Ministerie hield rapport over falen ruimtelijke ordening tegen” (3). Het artikel beschrijft hoe ambtenaren van Binnenlandse Zaken de conclusies in het jaarverslag van de Inspectie voor Leefomgeving en Transport verdraaiden, om daarmee een gunstig en positief beeld over hun beleid te creëren. Ambtenaren van Justitie deden hetzelfde al eerder met een rapport van het WODC, het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum. De artikelen illustreren een patroon: telkens als een onafhankelijk onderzoeksinstituut een onderzoek publiceert dat de overheid slecht uitkomt, worden de resultaten weggemoffeld (4). De wijze waarop diverse ministeries en bewindslieden zijn omgegaan met de burgerdoden die bij een bombardement op Hawija in Irak zijn gevallen, is een recenter voorbeeld.

De eerste leiderschapsles is: succesvolle managers accepteren de feiten zoals ze zijn, ook al zijn die hen onwelgevallig. Zij zijn nieuwsgierig. Zij weten dat zij alleen vooruitgang boeken als zij hun acties baseren op basis van juiste feiten en valide informatie.

  1. De tweede zwakte: niet tegen kritiek kunnen. Op 1 mei 2020 ontslaat Trump Christi Grimm, inspecteur-generaal bij het Amerikaanse Ministerie van Volksgezondheid. De afdeling van Grimm had kort daarvoor een rapport gepubliceerd waarin de aanpak van de overheid op de coronapandemie werd bekritiseerd (5). Al in mei 2019 publiceert De New York Times een lijst van 598 mensen, organisaties en landen die door Trump op Twitter bekritiseerd zijn of te schande zijn gemaakt (6). Ook tijdens de coronacrisis kan hij het niet laten zijn politieke vijanden aan te vallen. In de eerste week van april 2020, als het coronavirus al grote aantallen slachtoffers in de VS begint te maken, noemt hij Pelosi “a sick puppy”. Op 15 april zet hij, zelf het mikpunt van kritiek op zijn nalatige houding in de coronacrisis, de bijdrage van de VS aan de Wereld Gezondheidsorganisatie stop. Die moet boeten omdat zij zich kritisch heeft opgesteld over Trump’s inreisverbod voor mensen uit China (7).

Ook Nederlandse managers vinden het moeilijk om met kritische mensen om te gaan. Voorbeeld: op 2 oktober 2019 publiceert het NRC een interview met Fatima Aboulouafa, teamchef van de politie in Leiden. Zij werd door de leiding van de politie naar huis gestuurd omdat haar kritiek over misstanden binnen de politie te veel spanningen veroorzaakte (8). Al eerder bleek uit onderzoek dat de afrekencultuur bij de politie kritiek soms in de weg staat (9).

De tweede leiderschapsles: succesvolle managers hebben zo veel zelfvertrouwen dat zij in staat zijn om kritiek niet persoonlijk op te vatten, maar die juist te gebruiken om zowel hun eigen prestaties als die van hun organisatie te verbeteren. Zij onderzoeken of de kritiek terecht is en handelen ernaar.

  1. De derde zwakte: mensen behandelen als wegwerpartikelen. De website Wikipedia heeft een aparte pagina gewijd aan het aantal Witte Huis medewerkers dat ontslagen is (10). Die pagina vermeldt ook het antwoord van Trump op een vraag van een verslaggever over het gebrek aan stabiliteit in zijn regering. Hij zei: “Wij hebben mensen die tot actie overgaan. De reden dat ze dat doen is omdat ik beoordeel hoe goed ik ze vind (…). Er zijn mensen die slecht werk hebben geleverd en die heb ik ontslagen. Jij mag dat onrust noemen – ik noem dat slim.” Trump verwoordt hier ongemerkt hoe hij angst gebruikt om loyaliteit af te dwingen. Zijn motto is: “Als je mij niet bevalt, vlieg je er uit”. Al tijdens de verkiezingscampagne werd Trumps’ instrumentele manier van omgaan met mensen duidelijk, toen zijn seksistische en denigrerende uitspraak “You can grab them by the pussy” over vrouwen bekend werd.

In Nederland is het niet zo gemakkelijk om mensen te ontslaan als in Amerika. Maar Nederland kent zijn eigen manieren om flexibiliteit te creëren: de ‘flexibele schil’. Die schil bestaat uit zzp-ers, oproepkrachten, schijnzelfstandigen en uitzendwerkers. Van hen kun je zonder enig nadeel afscheid nemen. RTL-nieuws heeft in april 2020 een item over een HR adviseur, die ontslagen wordt omdat haar baby sterft in de 35e week van haar zwangerschap. De motivatie van haar werkgever voor dit ontslag was dat zij toch niet meer zou kunnen functioneren op het niveau van voor haar zwangerschap.

De derde leiderschapsles: succesvolle managers zijn in staat stabiele samenwerkingsrelaties op te bouwen. Zij zien in dat zij hun eigen toegevoegde waarde juist verhogen door zich te omringen met capabele collega’s, die zij hun succes gunnen en helpen zich optimaal te ontwikkelen.

Bovenstaand lijstje kan ongetwijfeld nog uitgebouwd worden. Trump’s neiging om de verantwoordelijkheid voor mislukkingen af te schuiven op anderen, past bijvoorbeeld goed in onze gewoonte om succes aan onszelf toe te kennen en falen aan omgevingsfactoren. Doet Trump dan helemaal niets goed? Hoe kan het dat hij door een deel van de Amerikaanse bevolking toch op handen wordt gedragen, ondanks zijn beschamende gedrag? Er is één waardevolle competentie is die Trump wel heel goed beheerst.

Trump’s kracht: inspelen op de gevoelens van zijn publiek. Op 22 januari 2020 publiceert de New York Times een artikel dat Trump’s populariteit onder zijn fans verklaart. Die verklaring is dat Trump voldoet aan de wens van zijn aanhang om hen te beschermen tegen een te grote instroom van vreemdelingen (11). Angst voor buitenlanders en de vrees een vreemde in het eigen land te worden, blijkt na de verkiezingen van 2016 het beste de stem op Trump te voorspellen (12). Trump heeft die angst goed aangevoeld en weet er nog altijd op in te spelen. Met zijn anti-intellectuele houding en taalgebruik wekt hij de indruk bij de onderdrukten te horen, de groep die Hillary Clinton minachtend een “basket of deplorables” noemde. Anders gezegd: waar het Clinton door haar zakelijkheid en gebrek aan empathie niet lukte om verbinding met haar publiek te creëren, lukt Trump dat wel. Anders gezegd, hij heeft een sterk psychologisch contract met zijn aanhang opgebouwd. De verkiezingen in november zullen uitwijzen of dat contract sterk genoeg is om zijn chaotische reactie op de coronacrisis te compenseren.

De vierde leiderschapsles: succesvolle managers zijn in staat de ‘onderstroom’ in hun organisatie aan te voelen. Zij spelen in op de gevoelens die er heersen, en weten de fundamentele behoeften aan veiligheid, zekerheid en hoop invulling te geven.

  1. ‘It will disappear’: the disinformation Trump spread about the coronavirus – timeline’. The Guardian, 14 april 2020.
  2. ‘The perils of perception’, B. Duffy, 2019.
  3. ‘Ministerie hield rapport over falen ruimtelijke ordening tegen’. NRC, 9 februari 2020.
  4. ‘Niemand is gediend van weggemoffelde inspectierapporten’. NRC, 11 februari 2020.
  5. “Mr. Trump’s war on accountability”, New York Times, 4 mei 2020.
  6. The 598 people, places, and things Donald Trump has insulted on Twitter: A complete list”. New York Times, 24 mei 2019.
  7. ‘Criticized for Pandemic Response, Trump Tries Shifting Blame to the W.H.O.’. New York Times, 15 april 2020.
  8. ‘Fatima Aboulouafa: Ik heb een aantal mannen pissed off gemaakt’. NRC, 2 oktober 2019.
  9. ‘‘Afrekencultuur’ bij politie staat kritiek soms in de weg”, NEC, 5 september 2016.
  10. Wikipedia: ‘List of Trump administration dismissals and resignations’
  11. ‘It was cultural anxiety that drove white, working-class voters to Trump’. E. Green, The Atlantic, 9 mei 2020.
  12. ‘Why Trump persists’. New York Times, 22 januari 2020.